Hebû ye, tune bûye, Siloyek hebû ye. Silo merivek pir nerihet
bû. Di gund de jî zêde nedihat hezkirin. Lê Silo xwe wêrek, zîrek û qeşmer
didît û dihesiband. Di gund de guh nedida dev û dora xwe. Gundî jixwe ji Silo
aciz bû û poz bilindiya wî ditîtin, pirtir nerihet dibûn. Rojek gundiyek çû nav
daristanê ji bo şewata malê. Lê çûyîn û hatina wî bibû yek û ber bi gund ve lez
û bez vegeriya. Gundî jî şik kirin ku tiştek netişt di Memo de heye. Dema ku
hat cem wan got;
- Kuro! Gur, gur…
- Di nav daristanê de gur heye.
Gundiyên newêrek jî bi ecêbmayî lê dinêrin. Ew dem Silo jî gohdar
dikir. Gundî di nav tirsê de mabûn û nemabûna xwe difikirîn. Ew gur wek bablîsokên bihêz
hewayek xirab xistibû nava gund. Silo jî di nav fikr û ramanên xwe de ji xwe re
digot; heke ez herim wî gurê bikujim ew ê gundî êdî wêrekiya min mijûl bibin.
Silo di nav fikrên xwe de hat meydana gund û bang li gundiya kir û got; “gel û
gundiya ezê herim wî gurê bikujim û ji we re bînim.” Gundî bi çavên mene li
Silo dinêrin û bêdeng bêdeng li hev dimeyizandin. Silo jî şûra xwe dixe ber
qayîşê û ber bi hêla daristanê ve diçe. Gund bêdeng û Silo bêdang. Dema ku Silo
hat ber deriyê daristanê rawestiya, bi çavên kur raçav li daran kir. Pişt xwe
nêrî û bi gavên kin di nav kurahiya daran de siya xwe wenda kir…
Dema mirov di stranê kurdî de lêkolîn dike, ev babet gelek girîngiya xwe
derdixe pêş. Di nav stranan de mijara herî balkêş jî evînî ye. Di naveroka
stranên kurdî de mirov dibine ku tema evînê, temake herî xurt e. Di nav vê
temayê de, motîva memikên jinan cihekî bi taybetî pêk tîne. Kêm û
zêde her straneke kurdî ya ku li ser evînê û viyanê hatiye gotin, têda qala
memikan tê kirin. Ev stranan di nav folklora kurdî de bingehên edebiyateke
erotik ya xurt pêk tînin. Ji ber foksiyona memikan ya mijandina zarokan,
fonksiyona memikan ya herî mezin bêguman erotik e.
Dewrêşê
Ewdî
Minê
destmala sor gul-gulî anî,
Çifta
zer memika navda girêda
Û
ber delalê dilê xwe pêşkêş danî...
Dîsa di nav gotineke pêşiya de jî beşek herî hêjayî hatiye dîtin
û wek pîvan hatiye hesibandin: dilê tirsonek sîngê gewr nabîne. Ji bo bal û dêna
mêran bikşînin ser xwe bi pêşkêşiya memikan, an jî bi cotê memikan ve hertim
mezinbûna xwe nîşan dikin. Dîsa di stranên kurdî de tiştê herî balkêş, piraniya
stranên ku li ser memikan hatiye gotin, bi gelemperî ji devê jinan derketiye.
Kifşeye ku jin bi memikên xwe serdestiya xwe li hemberê mêran nîşan dide.
Wekî
tê carekê mala bavê min bivî mêvandarî
Ezê
cihê te daynim yalê odê
Ezê
cotê zer memika pêşkêşî nefsa canê tekim
Xwe
re têr şabe hetanî sibê...
Di zimanê kurdî de gelek peyvên cihê memikan digirin hene. Bikaranîna van
peyvan gelek cihên Kurdistanê de diguherin. Di cihê memik de peyvên tên bi kar
anîn: çiçik, bistan, sîng, pêsîr, paşil, sîngber, hingil û guhan… Ev jî nîşan
dide ku qîmet û dewlemendiya stran û folklora kurdî bi awayek giştî di vir de
dixuyê.
Lawikê Metînî
Lê lê dayikê,
heyranê de tu rabe
Bi xwe ke bi Xwedê
ke roja şemiyê
Serê min bişo û
xemla min bike...
Bisk û tev morîkan
li ber enîka min çêke
Hey lê lê lê hey
lê lê lê
Lê lê hey delalê
Heval û hogirên me
çûne Mexrûbî Şêxa
Tewavîka di gelîkê
kûr de
Keçik digo lê lê
dayik heyranê
Bişîne pey Lawikê
Metînê delalî malê
Bila bêye nava
sing û berê min keçikê
Herke tê min
dixwaze bila bê min bixwaze
Herke tê min
direvîne bila min birevîne
Herke min
narevîne, sibê wê min birê kin
Hey lê lê lê lê
hey delalê
Ay feleka min
xayîn ê
Wele me dixapîne
mere nayê domê
Hey domê
Lê lê dayikê
heyranê
Kanîka me şêxan û
mîran li vî hemberî
Keçik dimê dayik
heyranê
Bişîne pey Lawikê
Metînî delalî malê
Bila ji nîvê şevan
û pêştir
Bê nava xan û xetê
min gerdenê
Herê devê xwe têxe
boxazî qirikê
Nava hilê mircan û
morîkên min rebenê
Heta devê te
bigîje
Binê qulpêguharê
minê Heyderî
Hey lê lê lê hey
lê lê lê hey lê lê hey delalê
Ay felaka me xayîn
e
Gidî me dixapîne
mere nayê domê
Hey domê
Lê lê dayikê
heyranê
Kanîkê me şêxan û
mîran çendî bi rêz in
De dibê qîzên me
dergetin şengzerî ne
Bûkên me li
meydanê bi rêz in
Keçik dibê dayik
heyranê
Bişîne pey Lawikê
Metînê delalî malê
Hele tê min
dixwaze bila bê min bixwaze
Tê min dervîne
bila bê min biravîne,
Herke min narevîne
Sibê wê min
biguhêzin hey lê lê lê lê lê lê hey dalalê
